به گزارش پایگاه خبری «عصر خودرو» به نقل از تسنیم، در شرایطی که بسیاری از کشورهای جهان با سرعت به سمت برقی‌سازی حمل‌ونقل حرکت می‌کنند، ایران هنوز در نقطه صفر این مسیر ایستاده است. نه واردات چشمگیری صورت گرفته و نه فروش داخلی قابل اعتنایی شکل گرفته است. پرسش اصلی این است که چرا حتی با تصویب تعرفه‌های پایین، بازار خودرو برقی در ایران فعال نشد؟

1. زیرساخت شارژ؛ حلقه گمشده‌ای که همه چیز را متوقف کرد

زیرساخت، شریان حیاتی خودرو برقی است و نبود آن مساوی است با توقف بازار. ایران هنوز شبکه قابل اتکایی از ایستگاه‌های شارژ عمومی ندارد. تعداد محدود شارژرهای شهری، نبود استاندارد واحد برای تجهیزات، و نبود شبکه سراسری در مسیرهای بین‌شهری باعث شده خودرو برقی برای بخش بزرگی از جامعه «ریسک مصرفی» تلقی شود.

در جهان دولت‌ها ابتدا زیرساخت می‌سازند و سپس واردات و فروش را تشویق می‌کنند. اما در ایران بدون زیرساخت و بدون برنامه زمان‌بندی، قرار بود خودرو برقی فروش رود. چنین طرحی از ابتدا شانس موفقیت نداشت.

2. قیمت؛ سدی که تعرفه پایین هم نمی‌شکند

حتی اگر تعرفه واردات برای خودروهای برقی کاهش یابد، باز هم قیمت نهایی تحت تأثیر چند عامل بالا می‌رود:
    •    نرخ ارز بالا و نوسانی
    •    هزینه حمل‌ونقل، بیمه، و انبارداری
    •    هزینه خدمات پس از فروش و واردات قطعات
    •    حاشیه سود واردکننده

     به نظر می رسد در شرایط فعلی خودرو برقی وارداتی حتی با تعرفه پایین، اغلب برای طبقه متوسط قابل خرید نیست. وقتی خودرو بنزینی 10-15 ساله هنوز با قیمت پایین‌تر قابل تهیه است، مصرف‌کننده بین گزینه «گران، بی‌زیرساخت و کم‌گسترش» و «ارزان، قابل تعمیر و در دسترس» معمولاً گزینه دوم را انتخاب می‌کند.

3. نبود امنیت تعمیر و نگهداری

خودروی برقی یک محصول وابسته به دانش فنی، نرم‌افزار، باتری و قطعات خاص است. نبود تعمیرگاه تخصصی، نبود قطعات استاندارد و نبود شبکه خدمات پس از فروش، باعث شده خریدار بالقوه نگران باشد اگر خودرو دچار مشکل شد، چه کسی آن را تعمیر خواهد کرد و با چه هزینه‌ای.

این عدم اطمینان موجب شده خودرو برقی در ذهن مصرف‌کننده به محصولی پرریسک و نامطمئن تبدیل شود.

4. یارانه پنهان بنزین؛ مانع اقتصادی بزرگ

مصرف‌کننده در ایران از بنزین یارانه‌ای استفاده می‌کند.این موضوع هزینه استفاده از خودروی بنزینی را به شدت پایین نگه داشته است. در دیگر کشورها، مردم به دلیل هزینه بالای سوخت، تمایل طبیعی به خودرو برقی دارند. اما در ایران:
    •    سوخت ارزان
    •    هزینه برق خانگی نسبتاً پایین ولی نامطمئن برای شارژ
    •    نبود مشوق‌های مالی واقعی باعث شده تا انگیزه اقتصادی برای خرید خودرو برقی ضعیف باشد.

5. چرا واردات صمت در واردات خودروهای برقی موفق نبود؟

حتی زمانی که تعرفه‌های ویژه برای واردات خودروهای برقی تصویب شد، دستگاه اجرایی واردات جدی انجام نداد. تحلیل‌ها نشان می‌دهد چند عامل کلیدی مانع ورود خودرو شد:

الف) نگاه سنتی به حمایت از تولید
سال‌هاست بخش‌هایی از سیاست صنعتی ایران بر پایه محدودسازی واردات برای حمایت از تولید داخل شکل گرفته است. در چنین نگرشی، واردات واردات خودروهای پاک تهدید تلقی می‌شود، نه فرصت. بنابراین حتی وقتی تعرفه کم می‌شود، اراده‌ای برای اجرای گسترده آن وجود ندارد.

ب) نگرانی ارزی
واردات خودرو به ارز نیاز دارد. در شرایطی که کشور با محدودیت‌های ارزی مواجه است، برخی تصمیم‌گیران تمایلی به تخصیص ارز به واردات خودرو برقی ندارند. این عامل به‌تنهایی می‌تواند واردات را قفل کند.

ج) نبود متولی زیرساخت
برقی‌سازی حمل‌ونقل نیازمند هماهنگی بین وزارت صمت، نیرو، نفت، شهرداری‌ها و شرکت‌های زیرساختی است. نبود متولی واحد و نبود نقشه راه ملی باعث شده هیچ‌کدام از دستگاه‌ها احساس نکنند باید پیش‌قدم شوند. نتیجه، یک خلأ مدیریتی است که واردات را نیز بی‌اثر می‌کند.

د) نبود آیین‌نامه‌های تکمیلی

برای اجرای تعرفه‌های جدید باید دستورالعمل‌های ثبت سفارش، استانداردها و مقررات واردات تدوین می‌شد. تأخیر و پیچیدگی در این فرآیندها معمولاً موجب توقف عملی واردات می‌شود اگر قانون به ظاهر آماده باشد.

6. جذاب نبودن بازار برای واردکنندگان خصوصی

از نگاه واردکننده، بازار خودرو برقی ایران پرریسک است. چند سؤال برای هر واردکننده مطرح می‌شود:

    •    اگر چند هزار خودرو وارد شود، چگونه شارژ می‌شوند؟
    •    آیا خدمات پس از فروش را می‌توان تضمین کرد؟
    •    آیا مردم با این قیمت‌ها خرید می‌کنند؟
    •    آیا مقررات ناگهان تغییر نمی‌کند؟
وقتی جواب این پرسش‌ها مبهم است، واردکننده منطقی ترجیح می‌دهد سراغ محصولی برود که بازار آن قابل پیش‌بینی‌تر است.

در شرایط فعلی به نظر می رسد بازار خودروی برقی در ایران قربانی ترکیب  شامل زیرساخت ناقص،  اقتصاد نامتوازن سوخت،  قیمت نهایی بالا،  بی‌اعتمادی مردم، سیاست‌گذاری مردد، نبود اراده برای واردات و  بی‌ثباتی آیین‌نامه‌ها است. به همین دلیل، خودروهای برقی هنوز نتوانسته‌اند از مرحله «بحث و شعار» به مرحله «حضور عملی در خیابان» برسند.