به گزارش پایگاه خبری «عصر خودرو»، اگر برندهای مطرحی که در ایران به‌صورت خصوصی فعالیت داشتند را کنار بگذاریم، برندهای بسیار بزرگی در ایران حضور داشتند که با شرکای پالایشگاهی کار می‌کردند و اکنون زمزمه‌های بازگشتشان از بازار شنیده می‌شود. در گفت‌وگو با یکی از مسئولین یکی از شرکت‌های پالایشگاهی مطرح شد که طرف خارجی به‌واسطه خروج ناگهانی‌اش ضررهای مالی فراوانی به این مجموعه‌ها وارد کرده است و در صورتی که بخواهد به کشور بازگردد باید این ضرر و زیان‌ها را جبران کند. از طرفی سیستم قضایی کشور نیز در خصوص موضوع بازگشت شرکت‌های خارجی مسائلی را مطرح کرده است که احتمالاً بر روی روند قراردادهای احتمالی تأثیر خواهد گذشت. به همین بهانه با یک کارشناس و فعال بازار روانکار گفت‌وگو کردیم تا سناریوهای احتمالی بازگشت برندهای خارجی را از دید یک فعال این حوزه مورد بررسی قرار دهیم.

در گزارشی که پیش‌تر در هفته‌نامه خودرو امروز منتشر شد، سناریوهای احتمالی بازگشت شرکت‌های خارجی در قالب سه روش مجزا مورد بررسی قرار گرفت. به طور خلاصه، سناریوها به این صورت خواهند بود که شرکای خارجی برای بازگشت به بازار به سراغ شرکای قدیمی خود می‌روند چراکه این شرکای داخلی بازار را به‌خوبی می‌شناسند و در دورانی که طرف خارجی در بازار حضور نداشت توانسته‌اند در بازار فعالیت کنند. اما ممکن است به دلایلی که از جمله مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به عدم تمایل شرکت‌های داخلی برای همکاری مجدد با شریک بدعهد خارجی، ورود دستگاه قضایی برای گرفتن غرامت و مواردی ازاین‌دست اشاره کرد، شرکای خارجی از همکاری مجدد با همکاران قدیمی خود امتناع کنند و به سراغ شرکای جدید بروند که این مسئله در واقع دومین سناریو احتمالی خواهد بود. سناریو سوم نیز که بر پایه مطالعات بازار و تحرکات شرکت‌های خارجی در بازار به وجود می‌آید بر این مبنی خواهد بود که این شرکت‌ها برای پس گرفتن سهم بازارشان به سمت بازار نهایی خواهد رفت و به فروش مویرگی روی خواهند آورد. در میان این سه رویکرد، این کارشناس رویکرد اول را محتمل‌تر از بقیه می‌داند.

" برای یک شریک خارجی، همیشه بهترین مسیر بازگشت به همان شریک قبلی است. به عنوان مثال توتال با نفت بهران و شرکت به توتال کار می‌کرد و از طرف دیگر شرکت شل با نفت پارس همکاری داشت. عمق همکاری به حدی بود که حتی این شرکای خارجی بعضاً در هیئت‌مدیره شرکت‌های تولیدکننده جایگاه داشتند و بخشی از سهام را خریداری کرده بودند. به همین واسطه احتمال می‌رود که بازگشت این شرکت‌ها به همان شرکای قبلی داخلی‌شان محتمل‌تر از بقیه سناریوها باشد. اما این مسئله در مورد شرکت‌هایی که با شرکای خصوص کار می‌کردند وضعیت دیگری دارد. به عنوان مثال شرکت کاسترول بعد از تحریم‌ها از ایران نرفت و همکاری خود را ادامه داد. فوکس و لیکومولی نیز به همین صورت ارتباط خود را با ایران و شریک ایرانی خود قطع نکرد. به همین واسطه، بازگشت این شرکت‌ها را نمی‌توان در قالب سناریوهای احتمالی جا داد. گزینه محتمل این است که شرکت‌هایی که از بازار ایران رفته‌اند بعد از لغو تحریم‌ها بازمی‌گردند و شرکت‌های دیگری هم که مثل کاسترول، فوکس و لیکومولی در بازار ایران کم‌وبیش حضور داشتند، روند کارشان با شرکای داخلی تسهیل می‌شود. باید در نظر داشت که شرکت‌های خصوصی در زمان تحریم‌ها هم در سکوت حضور داشتند و بنابراین نیازی نیست به بازار برگردند اما به‌احتمال زیاد روند همکاری‌شان تسهیل خواهد شد. اما در این میان کار برای هردو طرف سخت خواهد شد. هم طرفی که در بازار حضور داشته و هم طرفی که می‌خواهد به بازار بازگردد. ازاین‌جهت که شرکت‌هایی مثل کاسترول، فوکس و لیکومولی سهم بازار خود را در سال‌های گذشته به دست آورده‌اند و به‌واسطه خروج شرکت‌های خارجی دیگر از بازار این سهم حفظ شده و بعضاً افزایش‌یافته است. بنابراین شرکت‌های خارجی بعد از بازگشت به ایران باید تلاش زیادی بکنند تا سهم خود را از بازار پس بگیرند و در کنار آن‌ها شرکت‌هایی که در بازار حضور داشتند هم به‌احتمال زیاد جایگاهشان متزلزل خواهد شد. کرونا در ماه‌های اخیر باعث تعطیلی بسیاری از پالایشگاه‌ها در دنیا شده است به عنوان مثال پالایشگاه‌های کشورهای هند و چین به‌صورت جدی با تعطیلات طولانی مواجه شدند و همین مسئله باعث کمبود روغن‌پایه در جهان شده است. در این ماه‌های اخیر روغن‌پایه تولید ایران به قیمت بالای هزار دلار به فروش می‌رسد و این عدد نشان می‌دهد که بازار جهان در زمینه روغن‌پایه کمبود زیادی دارد. علاوه بر این، در بحث ادتیو و روغن‌موتورهای گروه 3 نیز مشکلات زیادی در بازارهای جهان وجود دارد. لذا بازگشت شرکای خارجی به نیز دارای دشواری های خاصی بوده و به راحتی گذشته نخواهد بود. "

نکته دیگری که شاید چندان به چشم نیاید این است که روغن‌های وارداتی از منابع نامشخص و همچنین ظهور برندهای گمنام در بازار در بازه زمانی یک سال گذشته بسیار افزایش پیدا کرده است. برای درک بهتر، اگر قیمت یک ظرف روغن آماده مصرف را که در بازار کشورهای اطراف به فروش می‌رسد را حدود 20 تا 30 دلار در نظر بگیریم.  با احتساب قیمت میانگین 25 هزارتومانی دلار بدون احتساب هزینه گمرکی باید بین 500 تا 750 هزار تومان قیمت داشته باشد. اما در ماه‌های گذشته مشاهده شد که بعضاً روغن‌هایی که نام وارداتی داشتند با قیمت‌هایی حتی کمتر از قیمت روغن‌های تولید داخل در بازار به فروش می‌رسیدند. همچنین سروکله برندهایی به بازار باز شد که نه پشتوانه‌ای دارند و نه کسی نامشان را می‌شناسد اما چون یک نام خارجی را یدک می‌کشند در بازار به‌صورت مویرگی به فروش می‌رسند، درحالی‌که نه از فیلترهای سازمان استاندارد گذشته‌اند و نه بر روی قیمت‌گذاری‌شان محدودتی اعمال شده است.

" بخشی از محصولات خارجی در ایران با مجوز خود شرکت اصلی تولید می‌شوند اما در مورد بعضی محصولات این مجوز دریافت نشده است. بخش اعظمی از روغن‌موتورهای موجود در سایت‌های خرید اینترنتی که باقیمت‌های چند میلیون‌تومانی به فروش می‌رسند نیز جز همین محصولات هستنداین شرکت ها برنامه دارند بعد از برداشته شدن تحریم‌ها، تولید محصولات جدیدی را در ایران آغاز کند. محصولات جدیدی که باعث می‌شود سبد محصولات این مجموعه گسترده‌تر شود. روغن‌های دنده‌ای خاص مثل روغن گیربکس CVT و همچنین روغن‌موتورهای خاص (مثل روغن با گرید 0W20) جز اصلی‌ترین برنامه‌های تولید کنندگان داخلی و تحت لیسانس برای دوران پساتحریم خواهد بود. این محصولات قبل‌تر هم به‌صورت وارداتی به دست مصرف‌کننده می‌رسید اما در برنامه‌ریزی‌های آینده به سبد محصولات تولید داخل اضافه خواهد شد."

موضوع دیگر در خصوص برندسازی محصولات است. در بازه زمانی 4 سال گذشته که هیچ شرکت خارجی در بازار ایران حضور جدی نداشت، فرصت بسیار مناسبی بود تا شرکت‌های تولیدکننده بزرگ برای برندسازی و مقبول کردن محصولاتشان در بازار تلاش کنند. این تفکر در میان بخشی از مشتریان وجود دارد که اگر روغنی خارجی باشد یعنی خوب است ولی اگر روغن در داخل تولید شود به‌اندازه روغن خارجی استاندارد نیست. این فعال بازار در توضیح این موضوع گفت که این تفکر در شرکت‌های خودرویی وجود ندارد و صرفاً مختص بخشی از خریداران نهایی است که شاید دانش کافی در مورد محصولات موجود در بازار ندارند.

"سال گذشته که ورود روغن‌موتورهای خارجی به ایران بسیار سخت شد، شرکت‌های خودرویی که پیش‌تر از برندهای وارداتی استفاده می‌کردند به روغن‌های داخلی روی آوردند. به عنوان مثال شرکت پرشیا خودرو که نماینده برند بی ام و در ایران است در سال گذشته طی قراردادی با شرکتلیکومولی ایران، اقدام به خرید یک محصول تولید داخل از آن مجموعه کرد. محصولی که از نظر استاندارد و تکنولوژی از نمونه‌های وارداتی که قبلاً استفاده می‌شد هم برتر است. این مثال در واکنش به نگاه افرادی است که فکر می‌کنند محصول تولید شده در ایران استانداردهای لازم را ندارد. در کل عدم آگاهی باعث می‌شود تا الگوهای مصرف درست نباشد. وقتی سرویس‌کار به مشتری بگوید که روغن فلان شرکت بیشتر از 5 هزار کیلومتر دوام نمی‌آورد، هیچ تبلیغ یا آگاه‌سازی نمی‌تواند جای این دیدگاه اشتباه را در ذهن مشتری پر کند. بنابراین برای اصلاح الگوی مصرف باید در ابتدا دیدگاه و آگاهی را بالا برد تا برندها تولید شده در داخل مقبولیت و محبوبیت پیدا کنند."

سال 1400 که شعار آن تولید، پشتیبانی‌ها، مانع زدایی‌ها است در حوزه روغن و روانکار و به طور کلی در صنعت کشور باید سال مهمی باشد اما مساله اینجاست که روند فعالیت های اقتصادی معمولا سریع به نتیجه نمی رسد و بنابراین نمی توان انتظار داشت که روند تولید در سال 1400 به طور ناگهانی متحول شود.

"نظر به اینکه انتخابات ریاست‌جمهوری در پیش است، دولت نمی‌تواند برنامه‌های طولانی‌مدت داشته باشد چراکه بعد از انتخابات ممکن است دولت بعدی تمایل به انجام کارهای دیگر و اتخاذ رویکردهای جدید داشته باشد. تأثیر قیمت ارز در ثبت سفارش‌هایی که الان انجام می‌شود ممکن است چند ماه دیگر نمایان شود. در حال حاضر قیمت مواد اولیه در این دو ماه سپری شده از سال 1400 با اواخر سال 1399 تفاوت چندانی نداشته و عملاً موج کاهش قیمت‌ها هنوز به بار ننشسته است. قیمت جهانی نفت رفته بالا و برای همین قیمت مواد اولیه‌ای که حتی در کشور نیز تولید می‌شود همچنان روند کاهشی نداشته است."

بحث ارائه روغن‌پایه در بورس باعث می‌شود تا قیمت این محصول موردنیاز شرکت‌های تولیدکننده در بازار ایران از قیمت میانگین جهانی نیز بالاتر بود. در حالی که این محصول در ایران پالایش می‌شود و قطعاً تولیدکنندگان داخلی باید در اولویت دریافت روغن‌پایه باشند. وی در توضیح این موضوع گفت کاهش عرضه و بالارفتن تقاضا باعث بالارفتن قیمت نهایی محصول می‌شود.

"کاهش عرضه توسط پالایشگاه‌ها باعث شده تا قیمت نهایی مصرف‌کننده بالا برود. از آنجا که این محصول در بورس عرضه می‌شود، رقابت بر سر خرید افزایش پیدا می‌کند و در بعضی موارد حتی از نمونه‌های وارداتی هم گران‌تر می‌شود. دلیل این موضوع کاهش عرضه روغن‌پایه توسط تولیدکنندگان پالایشگاهی است چراکه هرچقدر عرضه کاهش پیدا کند، تقاضا بیشتر می‌شود و این رقابت ایجاد شده قیمت محصول را بالا می‌برد. پالایشگاه‌ها قطعاً دلایل خودشان را برای کاهش عرضه به بازار و افزایش صادرات دارند ولی باید در نظر داشت که لوبکات وارد شده به پالایشگاه هیچ دور ریزی ندارد. درست است که سهم روغن‌پایه تولیدی در حدود نیمی از حجم لوبکات وارد شده در پالایشگاه است اما فروش محصولات جانبی مثل روغن‌های موردنیاز در صنایع لاستیک‌سازی، شمع‌سازی و بسیاری از محصولات دیگر، سود مورد نظر را پوشش می‌دهد. با تمام این اوصاف، تولیدکننده بخش خصوصی نباید مجبور باشد محصول تولید شده در کشور را به قیمت وارداتی و بعضاً بیشتر از آن خریداری کند"

در ادامه موضوع بحث قبلی، مصوبه جدید در لایحه بودجه 1400 مطرح شده است که صادرکنندگان را موظف می‌کند تا از محل صادرات محصولاتشان به دولت مالیات دهند. این موضوع برای شرکت‌های پالایشگاهی و به‌خصوص یکی از آن‌ها که بخش اعظمی از درآمدهایش از محل صادرات است اصلاً مسئله خوبی نیست. ازاین‌جهت که قیمت محصول نهایی تولید شده در ایران را دولت تعیین می‌کند و در این حوزه تولیدکنندگان عملاً با ضرر همراه هستند و تنها راه پوشش دادن این ضرر را صادرات می‌دانند. اگر این موضوع جدی شود و دولت، این شرکت‌ها را مکلف به پرداخت مالیات حاصل از صادرات کند، احتمالاً این شرکت‌ها مازاد تولید را به بازار عرضه خواهند کرد. آیا در بلندینگ های خصوص این پتانسیل وجود دارد که این مازاد مواد اولیه را خریداری و به محصول نهایی تبدیل کند؟ وی در تشریح این موضوع گفت که ظرفیت تولید بخش خصوصی تقریباً چیزی در حدود 2 برابر تولید حال حاضر است.

" شرکت‌های تولیدکننده خصوصی توان تولید تقریباً 2 برابر ظرفیت حال حاضرشان را دارند. در حال حاضر حداکثر 20 درصد از سهم بازار در اختیار بلندینگ های بخش خصوصی است که این عدد به‌واسطه سهمی است که این مجموعه‌ها از روغن‌پایه در کشور دریافت می‌کنند. اگر این سهم افزایش پیدا کند و یا قیمت خرید به‌صرفه‌تر شود، بلندینگ های خصوصی توانایی این را دارند تا سهم تولید و فروش خود را تا حدود دوبرابر افزایش دهند.»

نوشته : روزبه نوروزیان