عصرخودرو: دستگاهی که در زمان نیاز نیروی مابین مجموعه مولد قدرت و انتقال قدرت را برای تعویض دندههای گیربکس ، قطع و پس از درگیری دنده مورد نظر وصل میکند، کلاچ نامیده میشود. در واقع زمانی که شما پدال کلاچ را فشار میدهید، صفحه کلاچ از فلایویل جدا شده، نیرو به گیربکس نمیرسد و چرخها آزاد و خلاص میچرخند. با رهاکردن پدال ، کلاچ و فلایویل به هم میچسبند و نیروی موتور با اعمال نسبت دندههای مختلف گیربکس و دیگر بخشها، نهایتا به چرخها میرسد. در خودروهای کلاچ اتوماتیک برای سهولت در رانندگی در مسیرهای شلوغ و پرترافیک و قابل استفاده بودن برای افراد قطع عضو، پدال کلاچ حذف شده است.
به گزارش پایگاه خبری «عصرخودرو»، قطعات اصلی مجموعه کلاچ عبارتند از: صفحه، دیسک، بلبرینگ و دوشاخه. در خودروهایی که مکانیسم تعویض دنده آنها دستی و کلاچ آنها مکانیکی است ، به طور میانگین در هر 100کیلومتر رانندگی در مسیرهای شهری پر ترافیک، بیش از 700 بار عمل تعویض دنده با گرفتن کلاچ انجام میشود، پس نتیجه حاصل میشود که مجموعه کلاچ باید از مقاومت بسیار بالایی در مقابل گرما و سایش حاصل از اصطکاک و تنش برخوردار باشد. به همین دلیل است که در خودروهای اسپرت و گرانقیمت، حتی از عناصر ارزشمندی همچون فیبرکربن و سرامیک نیز برای ساخت قطعات کلاچ استفاده میکنند. مسبب به حرکت در آمدن قسمتهای کلاچ، صفحه کلاچ است. این مجموعه شامل لنت یا صفحه اصطکاکی در روی خود است که با پرچ به صفحه فولادی متصل شده است. صفحه فولادی به کمک فنرهای پیچشی، حرکت دورانی وارده از موتور را به صفحه داخلی انتقال میدهد. صفحه داخلی نیز با محور ابتدایی یا همان شفت ورودی دستگاه انتقال قدرت، در ارتباط است. این مجموعه باید توانایی انتقال بی سر و صدا با کمترین لرزش را داشته باشد. از آنجایی که کلاچ گشتاور تولیدی موتور را انتقال میدهد، حرارت بسیار بالایی دارد و باید به طرقی آن را طراحی کنند که گرما دفع شود. علاوه بر این، کلاچ باید طوری طراحی شود که نوسانات انتقالی از مجموعه تولید قدرت و مولد قدرت را از بین ببرند، اینرسی کمی داشته باشند، فضای کمی اشغال کنند، پیچیدگی خاصی که مانع از تعمیر سریع و بیدردسر آنها شود نداشته باشند، با عملکرد نرم خود مانع از خستگی پاهای راننده شوند و از همه مهمتر چون عضوی متحرک هستند، در زمان درگیری، بالانس دینامیکی دقیقی داشته باشند تا از ایجاد لغزش و نیروهای جانبی جلوگیری شود. کلاچ نیز همچون هر بخش دیگری از خودرو با وجود یک هدف واحد، بنا به نوع خودرو و گاهی سلیقه سازنده، در جنسهای مختلف با عملکرد و ساختمان مختلف ساخته میشوند.
انواع کلاچ
از لحاظ عملکردی، کلاچها به 4 دسته عمده تقسیم میشوند:
کلاچهای بدون لغزش: این کلاچها دو حالت کاری دارند؛ خلاص و درگیری کلی. در زمان فعالیت کلاچهای بدون لغزش، همانطور که از اسمش پیداست، هیچگونه لغزش و سایشی دیده نمی شود.
کلاچهای یکطرفه: در گردش از یک سمت ، این کلاچها همانند سیستمهای بدون لغزش عمل میکنند اما در گردش جهت عکس، دو صفحه روی هم سر میخورند و هیچگونه انتقال نیرویی صورت نمیگیرد. بنابر این، این کلاچها یکطرفه هستند و کارآیی خاص خود را دارند.
کلاچهای هیدرولیکی: بیسر و صدا بودن، نداشتن سایش و انتقال گرمای خوب به دلیل استفاده از سیال، از خصوصیات مثبت این نوع کلاچ است. در کلاچهای هیدرولیکی نیرو پس از عبور از یک صفحه و گذر از سیال، به صفحه متحرک مورد نظر منتقل میشود.
کلاچهای اصطکاکی: به طور عمده از نظر محیط کاری این کلاچها در دو دسته تر و خشک تقسیم میشوند . کلاچ تر که صفحاتش معمولا از جنس برنج و فولاد ساخته میشود، در محفظهای از روغن قرار دارد. اما در کلاچ خشک که کاربری بیشتری دارد از روغن خبری نیست. اکثر کلاچهای امروزی یک اتصال اصطکاکی و گاه هیدرولیکی بین موتور و گیربکس پدید میآورد. اساس عملکرد این کلاچها درگیری دو صفحه با ضریب اصطکاک بالاست. کلاچ های خشک خود شامل کلاچهای مخروطی، تک صفحهای، چند صفحهای، نیمه گریز از مرکز، گریز از مرکز، تسمه ای، مغناطیسی و. . . میشوند.
تست سلامت صفحه کلاچ
ترمز دستی را کشیده و خودرو را در دنده یک قرار دهید. حال به آهستگی پای خود را از روی پدال کلاچ بردارید و موارد زیر را مد نظر قرار دهید:
در صورت خاموششدن خودرو، صفحه کلاچ همچنان سالم است و عمرش به پایان نرسیده.
اگر خودرو به آهستگی حرکت کرد و خاموش نشد، ایراد از رگلاژ ترمز دستی است.
اگر خودرو خاموش نشد و روشن ماند، صفحه کلاچ خراب است و نیاز به تعویض دارد.
برخی از ایرادات رایج
کلاچ بوی سوختگی میدهد:
کلاچ روغن زده است.
فشار غیر استاندارد به مجوعه وارد شده است.
لنت صفحه کلاچ سوخته است.
کلاچ سر میخورد:
لقی غیر مجاز بین پدال کلاچ و متعلقات وجود دارد.
صفحه کلاچ روغن زدگی دارد.
فنر خورشیدی معیوب است.
فلایویل تاب دارد و خارج از مرکز میچرخد.
صفحه کلاچ ساییدگی بیش از حد دارد.
سیم کلاچ سفت است.
کلاچ صدا میدهد:
لنتهای صفحه کلاچ فرسوده شدهاند.
انگشتیها تنظیم نیستند.
پدال کلاچ خلاصی کامل ندارد.
بخش لغزنده دو شاخه کلاچ ساییدگی دارد.
فنرها ضعیف شدهاند.
بلبرینگها فرسوده شدهاند و نیاز به گیریسکاری دارند.
فنرهای ارتعاشگیر لولهای معیوبند.
فلایویل و موتور اتصال محکمی ندارند.