عصرخودرو: چند سالی است که با افزایش آلودگی هوا، حرفها و اصطلاحات جدیدی نیز شنیده میشود که یکی از آنها، کنیستر است.
به گزارش پایگاه خبری «عصرخودرو»، کنیستر وسیلهای که محل جمعآوری بخارهای بنزینی است که از باک متصاعد شدهاند و در صورت پخششدن در فضا، میتوانند اثرات بسیار بدی روی سلامت آدمی داشته باشند.هر چند اهمیت این وسیله بسیار زیاد است اما هنوز هم چندان جدی گرفته نمیشود، چراکه در این چند سال اخیر، هر چند از ابتدا روی خودروها نصب میشوند اما با سر آمدن عمرشان کسی به فکر تعویض و تعمیر آنها نیست.
کنیستر چیست؟
کنیستر با املای لاتین Canister، به معنی قوطی و مخزن است و حتی Evaporative Emission Control نیز خوانده میشود. بنزین با داشتن بیش از 150 ترکیب شیمیایی، میتواند یکی از خطرناکترین و مرگبارترین مواد برای انسانها نیز باشد. در گذشته سرب موجود در بنزین یکی از این مواد خطرناک موجود در آن بود که بعد از مدتی از بنزینهای موجود حذف شد. مشکل بعدی برای بخارات بنزین بود. این بخارات در صورت انتشار در هوا میتوانند آلودگی هوا را تشدید کنند. حتی این بخارات میتوانند به خاطر داشتن همان خاصیتهای بنزین، باعث آتشسوزی و انفجار نیز شوند. در واقع سازندگان خودرو در دنیا برای کاهش آلایندگی پیشرانههای تولیدی چندین راهکار را در پیش گرفتهاند که یکی از آنها جذب بخارات بنزین است تا هم در سوخت و ساز پیشرانه استفاده شوند که باعث کاهش مصرف سوخت نیز خواهند شد و هم با وارد نشدن به جو، باعث آلودگی هوا نشوند. بنزین به خاطر خاصیتی که دارد، مادهای فرار است و علاقه شدیدی به تبخیر شدن دارد. این خصلت بنزین را میتوان با باز کردن در یک گالن حاوی بنزین و مشاهده فشار گازهای خروجی از آن مشاهده کرد که در هوای گرم و با قرار گرفتن در معرض تکانها، این حالت محسوستر خواهد بود. با این توصیفات، بنزین در داخل باک خودرو که مدام در معرض تکان قرار دارد و گرمای پیشرانه و هوا نیز میتواند آن را تحت تاثیر قرار دهد، راحتتر تبخیر خواهد شد. این بخارات نهتنها آلودهکننده جو هستند، بلکه چون راحتتر از بنزین مایع میتوانند نشت پیدا کنند، امکان آتشسوزی و انفجار را نیز خصوصا در تصادفات، بالاتر میبرند. بنابراین باید سیستمی در خودرو باشد تا با جذب بخار بنزین از این مشکلات جلوگیری کند.
ساختمان کنیستر:
هر چند شاید شکل و طراحی کنیسترها به خاطر تفاوت در خودروهایی که استفاده میشوند، متفاوت باشند اما همه آنها دارای ساختمان یکسانی هستند و کارکرد و نحوه کار آنها یکسان است. کنیستر از بیرون 3 لوله خارجی دارد؛ یکی از آنها برای جریان هوای آزاد است که در صورت پرشدن ظرفیت کنیستر، بخار بنزین از این لوله به فضای بیرون خارج میشود. لوله دیگر، مجرای ورود بخارات بنزین است و لوله کناری آن نیز خروجی کنیستر به سمت منیفولد هواست. کنیستر از یک بدنه با جنس پلیآمید ساخته میشود. دارای یک درپوش است و 2 عدد فیلتر، یکی در انتها و یکی در بالای آن دارد. فیلتری که به سمت درپوش است دارای یک نگهدارنده است و هوای آزاد نیز از همین طرف وارد کنیستر میشود. درون بدنه و بین فیلترها، ذرات کربن اکتیو قرار دارد که این بخارات بنزین را جذب و درون ساختار متخلخل و شبکهای خود ذخیره میکنند. (کربن اکتیو یا کربن فعال از گرمادهی زغال معمولی تهیه میشود. چون در این فرآیند ساخت، گازهای داخل ساختار زغال از آن خارج میشوند، ظرفیت جذب گاز در زغال بالا میرود).
کارکرد کنیستر:
لولههای کنیستر در بالای باک قراردارند. بخارات بنزین درون باک به خاطر افزایش فشار ناشی از گرما و تکانهای آن، به سمت خروج از باک تمایل پیدا میکنند. بنابراین از طریق لولهای که به کنیستر میرسد، وارد آن میشود. اگر موتور در حال کار کردن باشد، بخار بنزین مستقیما وارد موتور میشود و فقط از کنیستر عبور میکند اما اگر موتور خودرو خاموش باشد، این بخار در کنیستر ذخیره خواهد شد. کنیستر دارای ذرات و لایههای کربن فعال است. کربن به خاطر داشتن لایهها و ساختار متخلخل، میتواند مقدار زیادی از مولکولهای گازی را در خود جای دهد. بنابراین ذرات بخار بنزین نیز که وارد کنیستر میشوند در داخل این دانههای کربنی ذخیره میشوند. میزان جذب به حدی است که این بخار به مایع تبدیل میشود و ذرات کربن کاملا مرطوب میشوند. زمانی که خودرو روشن میشود، زمان استفاده از این بنزین فرا میرسد. بنابراین شیر برقی کنیستر عمل کرده و با جریان پیداکردن هوا درون محفظه کنیستر، بنزین موجود در ذرات کربن تغییر فاز میدهند و به شکل بخار تبدیل میشوند و از طریق لوله خروجی که به سمت چندراهه هوای موتور میرود، وارد سیلندرها شده و به سوخت و ساز پیشرانه کمک میکنند. با این کار در واقع بخار بنزینی که در حال فرار از باک بود و میتوانست خطرساز نیز باشد، وارد چرخه سوخت میشود و گفته میشود که حتی تا 10درصد میتواند در مصرف سوخت نیز صرفهجویی کند. بعد از اینکه ظرفیت برای جذب بخار جدید بنزین فراهم شود، باز این چرخه از سر گرفته میشود.
عیبیابی سیستم:
مهمترین ایراداتی که ممکن است در مجموعه کنیستر به وجود آید، به شکستن بدنه آن یا پر شدن ظرفیتش برمیگردد. کنیستر نیز مانند دیگر قطعات خودرو دارای یک عمر و مسافت کاری است که از 10 هزار تا 80 هزار کیلومتر کارکرد را برای آن ذکر میکنند اما اکثر کمپانیهای خودروسازی این طول عمر را حدود 50 هزار کیلومتر و یا به مدت 2سال تعیین میکنند. از طرفی دانههای کربن داخل آن نیز هر کدام دارای ظرفیتی هستند و بیش از مقدار خاصی، دیگر نمیتوانند در ساختار خود بخار بنزین را جذب کنند. اگر این دانهها در اثر ضربه یا تکانهای شدید، به شکل پودر و یا دارای ابعاد کوچکتر شوند، هم ظرفیت جذب آنها پایین میآید و هم میتوانند در ورود یا خروج گازها از محفظه کنیستر مشکل به وجود آورند. با پر شدن ظرفیت کنیستر، معمولا نشانههایی در کارکرد خودرو بروز میدهد که میتوان به وجود مشکل پی برد. شتاب خودرو کم میشود، در اطراف خودرو بوی بنزین به مشام میرسد، ممکن است قطرههای بنزین در زیر خودرو و روی زمین دیده شود، مصرف سوخت بالاتر از قبل میشود، با باز کردن باک میتوان خروج گاز از آن را حس کرد و خودرو خصوصا در هوای سرد دیرتر و با استارت بیشتری روشن میشود.
تست سلامت کنیستر:
برای تست سلامت کنیستر باید آن را آزمایش کرد. چون هوای داخل کنیستر در زمان روشنبودن خودرو، در حال مکش توسط سیلندرهاست، پس خودرو را روشن میکنیم و انگشت خود را روی ورودی هوای آزاد قرار میدهیم. در این قسمت باید مکش هوا را حس کنیم. همچنین لوله ورودی بخار بنزین را نیز جدا کرده و مکش را در آن قسمت به همین شکل آزمایش میکنیم. در صورتی که در آزمایشها مکش وجود نداشت، نشان از پرشدن ظرفیت کنیستر یا مشکل دیگر مثل ریزشدن قطعات کربن فعال است.