عصرخودرو: سالهای ۱۳۸۵ و ۱۳۸۶ چند ویدئو کوتاه که با موبایل گرفته شده و مربوط به ۳ وانت ایرانی بودند به واسطه بلوتوث و اینترنت، دست به دست گشت و تقریبا همه مردم از آغاز طرح وانت سازی بر پایه خودروهای سواری موجود در کشور آگاه شدند.
این 3 وانت شامل وانت 405، وانت سمند(ارس) و وانتپراید می شد که هر 3 به عنوان طرحهای مفهومی معرفی شده بودند و شرکتها هیچگونه مهر تاییدی بر این پروژهها نزدند. در بین این 3 وانت، جنجالی ترین ویدئو متعلق به وانتی بود که بر پایه پراید طراحی شده بود و چراغهای عقب آن متعلق به نسخه هاچبک نسیم بود. هر بینندهای در مواجهه با آن میگفت مگر پراید هم میتواند وانت شود؟ پاسخ سوال آن روزهای مردم امسال توسط سایپا ارائه شد و سایپا 151 نام گرفت. هفته گذشته با همکاری شرکت سایپا امکان آزمایش فنی و ملاقات با این خودرو برای ما فراهم شد.
ما نیز فرصت را غنیمت شمردیم تا بیشتر با این خودرو آشنا شویم و آنچه از آن دریافتیم را در اختیار شما خوانندگان نیز قرار دهیم :
و سایپا تصمیم گرفت تا نخستین وانتش را طراحی کند...
بر اساس گفته مسئولان سایپا مطالعات اولیه این طرح از سال 1388 آغاز شد و این شرکت در پایان سال 1389 طرح نهایی را آماده کرد و وارد مرحله نمونه سازی اولیه شد. سایپا 151 پروژهای جدید در سایپاست و بر اساس گفته های دست اندرکاران این پروژه اشتراکی با پروژه سالهای قبل سایپا ندارد و طرح به کلی از پایه مورد بازنگری قرار گرفته است. پلتفرم بهسازی شده X100 جایگزین پلتفرم مشترک با پرایدهای نسیم و صبا شده و امکاناتی به مجموعه این وانت افزوده شده اند تا با استانداردهای زمان عرضه که تابستان سال آینده در نظر گرفته شده، تطبیق داشته باشند. در طراحی کلی این خودرو حدود 65درصد قطعات بدنه نسبت به نسخه های سواری پلتفرم X100 تغییر کرده اند و قرار است این قطعات جدید از سال آینده به صورت انبوه در شرکتهای تابعه سایپا به تولید برسند.
چرا 151 ؟
سیستم نامگذاری خوردو در سایپا مدتی است به کدهای سهرقمی تغییر یافته اما همچنان بسیاری از مردم محصولات این شرکت را با نام پراید میشناسند. با این حال، مدتی قبل خبرنگار ما در حاشیه نمایشگاه پاریس از قائممقام کیا در مورد پراید پرسید و او گفت که ما دیگر هیچ مالکیتی در این خودرو نداریم و این خودرو کاملا در اختیار سایپاست. کد “1” نشاندهنده پلتفرم شماره یک سایپا یعنی X100 است. کد 5 به کلاس خودرو یعنی کلاس کار اشاره دارد. همانطور که تاریخ نشان داده، مردم ما حتی بعد از تغییر نام پرشیا به پارس همچنان این خودرو را با نام اولیه اش میشناسند و به نظر میرسد که این موضوع برای پراید نیز قابل تغییر نباشد!
آیا سایپا 151 واقعا یک وانت است ؟
تصور ما از یک وانت چیست ؟ مطمئنا به عنوان یک ایرانی با شنیدن نام وانت پیش از هر چیز نیسان جونیور یا همان نیسان های آبی در ذهنمان تداعی میشود یا در بدترین حالت وانت پیکان(باردو) را در ذهنمان مجسم میکنیم که پذیرایی یک و نیم تن بار است و تقریبا کف آن در یک میلیمتری زمین قرار دارد ! متاسفانه در چنین تصوراتی هیچگاه استاندارد و کلاس بندی های جهانی را در نظر نمیگیریم و تنها به آنچه دیده ایم اکتفا میکنیم. بیایید کمی به عقب بازگردیم و وانتی دیگر در ایران را به خاطر بیاوریم ؛ مزدا 1000، کوچکترین وانتی که توسط شرکت ایران وانت به کشور عرضه شد. وزن این وانت تنها 710 کیلوگرم بود و از پیشرانه 987 سیسی بهره میبرد وحداکثر میزان باری که در ایران با آن حمل شده حدود 600 کیلوگرم است در حالی که این رقم عددی دو برابر ظرفیت استانداردش را نشان میدهد. همانطور که خودروهای سواری در کلاسهای کوچک، بزرگ و متوسط دسته بندی میشوند خودروهای تجاری نیز در چنین کلاسهای قرار میگیرند. وانتسایپا 151 از نظر دسته بندی اتحادیه اروپا در کلاس LCV(خودروهای سبک تجاری) قرار میگیرد و به عنوان اولین نسخه پیکاپ پلتفرم پراید و نخستین تجربه وانت سازی شرکت سایپا ( گروه خودروسازی سایپا پیشتر با زامیاد به این عرصه قدم نهاده است) شناخته میشود. کلاس LCV شامل خودروهای کار و تجاری تا وزن 3.5 تن میشود که در کلاسهای ون و وانت به تولید میرسند.
تغییرات ظاهری وانت در مقایسه با نسخه سواری :
سایپا 151 در واقع نسخه وانت مدل 131 این شرکت است که از ستون A این خودرو به عقب کاملا دستخوش تغییر شده است. زاپاس در پشت صندلی سرنشین جلو تعبیه شده و داشبورد و طراحی کلی اتاق همانند دیگر اعضای خانواده پلتفرم X100 و محصولات فعلی این شرکت با طرح جدید در نظر گرفته شده است. تنها تغییری که در اتاق نسبت به نسخه سدان میتوان مشاهده کرد، تطبیق ابعاد و طراحی پوشش سقف است که تغییر یافته و دیگر نمیتوان تفاوتی بین این مدل و مدل سدان را مشاهده کرد. نیمی از تغییرات این خودرو در مقایسه با نسخه های سدان به سیستمهای فنی شامل ترمز، سیستم تعلیق و گیربکس مربوط میشود و نیمی دیگر به تغییرات عمده صورت گرفته برای نصب و طراحی محل بار. طراحی نمای عقب این وانت به هیچ وجه شما را یاد پراید یا دیگر محصولات سایپا نمی اندازد؛ طرحی جدید با چراغهای عمودی و کشیده که پیشتر در وانت تندر90 مشاهده شده بود. سپر عقب نسبتا کوتاه طراحی شده اما در کل طرحی ساده و در عین حال زیبا دارد و در نسخه پروتوتایپی که ما ملاقات کردیم، جنس پلاستیک آن کمی خشک و شکننده بود که مطمئنا در نسخه تولیدی اینگونه نخواهد بود و قرار است به صورت سه تکه و ترکیبی از پلیمر و فلز باشد. برای بازکردن در کوچک قسمت بار نیازی نیست مانند وانتهای دیگر دو قفل مکانیکی را آزاد کنید بلکه دستگیرهای مانند دستگیره در برای آن تعبیه شده که با باز کردن آن، در محل بار به سادگی باز و بسته میشود. حجم باک همانند نسخه سدان 37 لیتر است اما محل باک خودرو به کمی جلوتر از محل بار تغییر مکان داده و محل در باک نیز به نزدیک در راننده تغییر یافته است.
قلب تپنده اولین وانتسایپا چیست؟
مسئولین پروژه سایپا 151 اعلام کرده اند که این خودرو قطعا با قویترین و به روزترین پیشرانه پلتفرم X100 یعنی موتور جدید با قابلیت یورو 4 با توان بالاتر از موتورهای موجود به بازار عرضه خواهد شد . نوع CNGسوز این خوردو نیز در فاز دوم با وزن خالص 985 کیلوگرم روانه بازار خواهد شد . ظرفیت بار این مدل با توجه به وزن مخزن 380 کیلوگرم یعنی 80 کیلوگرم کمتر از مدل بنزینی اعلام شده است .
چقدر ظرفیت بار دارد ؟
به حساسترین مشخصه یک وانت یعنی ظرفیت حمل بار میرسیم. وزن خالص وانتسایپا 151 در نوع بنزینی 900 کیلوگرم است که 540 کیلوگرم آن روی چرخهای جلو و 360 کیلوگرم نیز روی چرخهای عقب قرار دارند و توزیع وزن به صورت (60/40) صورت گرفته است. حداکثر وزن مجاز قابل تحمل در قسمت بار این وانت 460 کیلوگرم اعلام شده که سایپا 151 را در دسته وانتهای 0.5 تنی قرار میدهد. وانت پیکان اصلی ترین رقیب این خودرو در ایران با ظرفیت بار استاندارد حدود 800 کیلوگرم به بازار معرفی شد و یک کلاس بالاتر از سایپا 151 قرار میگیرد. به هر حال سایپا 151 نیز وانتی است که در کلاس خود ظرفیت بار استانداردی دارد و به مشتریانی چشم دوخته که قصد ندارند چشمبسته و بدون تفکر هر باری را روی دوش آن قرار دهند اما متاسفانه با نگاهی به فرهنگ مردم کشورمان درمییابیم که در نظر گرفتن چنین حجم باری میتواند مشکل ایجاد کند زیرا برخی افراد بدون در نظر گرفتن حجم و وزن بار میتوانند باعث ایجاد مشکلات فراوان شوند. لاستیکهای این خودرو همانند نسخه سدان با ابعاد 165/70R13 در نظر گرفته شده و توانایی حمل حداکثر بار 810 کیلوگرم را داراست لذا وزن کلی قابل تحمل خودرو با در نظر گرفتن وزن خودرو، سرنشینان و بار میتواند حداکثر به 1510 کیلوگرم برسد. اما برای ایجاد قابلیت بارگیری و همچنین استانداردسازی این خودرو به عنوان وانت، برخی بهسازیها نظیر تقویت شاسی و سیستم تعلیق عقب باید در دستور کار سایپا قرار میگرفت لذا مسئولان این پروژه تصمیم گرفتند در عقب سیستم تعلیق میله پیچشی با فنرلول این خودرو را برای تحمل ظرفیت بار بیشتر به اکسل صلب تغییر دهند. همچنین بهسازیهای در بخش شاسی زیر محل بار صورت گرفته و آزمایش با ظرفیت بارهای مختلف آن انجام شده تا شاهد اتفاقی همانند پیکانوانتها که در طولانی مدت زیر آنها حالتی قوسدار به خود میگرفت، نباشیم. سیستم تعلیق در جلو نیز همچنان از نوع مکفرسون به همراه فنر لول است و تنها چند بازنگری ساده در آن صورت گرفته است.
مگر یک خودرو دیفرانسیل جلو میتواند وانت باشد ؟
باز هم به تصورات ما ایرانیها باز میگردیم. دو اسطوره دنیای کوچک وانتهای در ایرانی یعنی پیکان وانت و وانتنیسان هر دو دیفرانسیل عقب هستند و در علم طراحی خودروهای کار نیز خودروهای دیفرانسیل عقب کارایی بهمراتب بهتری نسبت به خودروهای دیفرانسیل جلو در کلاس تجاری دارند اما مهندسان سایپا برای اصلاح این مشکل به فکر افتادند. آنچه سایپا برای وانت 151 نیاز داشت افزایش گشتاور سر چرخهای جلو بود. مهندسین سایپا در این زمینه تنها ضریب دنده نهایی را از 3.778 به 4.375 ارتقا دادهاند. این ضریب در واقع برابر با ضریب دنده خروجی گیربکس ضرب در ضریب دیفرانسیل است که در نهایت تاثیر خود را روی تمامی دندها میگذارد لذا با این تغییر مهم میتوان انتظار افزایش میزان گشتاور(عامل کشش) در سر چرخها را داشت.
آیا سایپا 151 ایمن است ؟
سایپا 151 فرزند پلتفرم X100 سایپاست. از جمله تغییرات ایجادشده در این پلتفرم که در وانت 151 نیز اعمال شده میتوان به لایه محافظ پشت موتور(فایرول)، تقویت ستونهای جانبی و درها اشاره کرد. با حذف نیمه انتهایی و طراحی اتاق بار، مهندسین طراح 151 لایههای محافظی را برای بخشهای جانبی و عقب محفظه بار نیز در نظر گرفتهاند. این خودرو همچنین به زعم مسئولان سایپا اولین وانت داخلی است که میتواند آزمایشهای تصادف از روبهرو و بغل را با موفقیت پشت سر بگذارد. طراحی کابین همانند دیگر محصولات پروژه X100 با قابلیت نصب دو کیسه هوا برای دو سرنشین انجام شده است. سیستم ترمز ABS نیز به صورت استاندارد روی این خودرو نصب خواهد شد. مطمئنا سیستم ترمز یک خودرو وانت با بیش از 460 کیلوگرم بار باید با سیستم ترمز یک خودرو سواری با 4 سرنشین متفاوت باشد تا بتوان از توقفی ایمن آسوده خاطر بود. مسئولان پروژه 151 در سایپا به همین منظور تغییرات عمدهای را در دیسک، کالیپرها و بوستر ترمز به وجود آوردهاند .
پشت فرمان باربر کوچک !
در تجربه سواری با یک وانت نمیتوان به دنبال هیجان بود. خودرو پیش روی ما از نظر ابعاد هیچ تفاوتی با نسخه سدان نکرده بود و به عنوان پروتوتایپ سری VP یا خودرویی برای انجام آزمایشها و دریافت مجوزهای لازم برای تولید بود. طراحی نمای جلو هیچ تفاوتی با نسخه سدان نداشت . در نمای جانبی تنها تغییر محل در باک کمی تازه به نظر میرسد اما وقتی به پشت خودرو میرسید دنیای پراید عوض میشود و با چهرهای جدید بعد از سالها تولید این خودرو مواجه میشوید. طراحی کلی خودرو معقول است و مسئولان طراحی سایپا ضمن تلاش در جهت اقتصادیسازی و ارزانسازی پروژه تمام تلاششان را برای تمایز این وانت با نسخههای سدان انجام دادهاند.پشت فرمان این خودرو که نشستیم به چیز تازهای نسبت به نسخه سدان نرسیدیم. فرمان خودرو مورد آزمایش ما از نوع غیرهیدرولیک بود .خودروی 151 در مدل های متنوع ارائه می شود و خودروی پایه فرمان هیدرولیک ندارد اما در تیپهای دیگر آن فرمان هیدرولیک در نظر گرفته شده است . پیشرانه غرش خوبی دارد و در نوع موردآزمایش از نوع HP+ است اما برای احساس آن 6 اسب بخار قدرت و کمی گشتاور بیشتر نسبت به نسخه معمولی نیاز به درکی فراتر از یک انسان داشتیم لذا تصمیم گرفتیم قابلیتهای آن را با چند انسان محک بزنیم. برای این کار از 5 نفر خواهستیم پشت این وانت سوار شوند که در مجموع وزن آنها به حدود 390 کیلوگرم میرسید. فضای بار تا حد زیادی به سمت پایین متمایل شده بود و به نظر میرسید دستیابی به ظرفیت بار 460 کیلوگرم امری غیرممکن نیست.
بازارهای هدف، قیمت و زمان عرضه
سایپا 151 بر اساس اعلام سایپا از تابستان سال آینده با قیمتی کمتر از مدل 131 ( میزان این تفاوت اعلام نشده است) به بازار عرضه خواهد شد. سایپا همچنین در نظردارد تا این محصول را با تیراژ متوسط سالانه 30هزار دستگاه در سایت بنرو سایپا به تولید برساند. کشورهای عراق، سودان و سوریه نیز به عنوان اصلیترین مقاصد صادراتی سایپا 151 در نظر گرفته شده اند.